Hubert Lampo (82)

,,Vriendschap van mijn lezers is belangrijkste'' ,,Aan Franse universiteiten buigen studiegroepen zich over de literaire verbeelding. In Vlaanderen weten de critici niet eens wat dat is. Verbeelding interesseert hen niet'', zegt Hubert Lampo (82). De Antwerpse vader van het magisch-realisme is terug van nooit weggeweest. Bij Meulenhoff verschijnt deze maand zijn omnibus Heimwee naar de sterren. ,,De vriendschap van de lezer is het belangrijkste'', zegt de hoogbejaarde, zwaarmoedige schrijver. door Dirk MARTENS

Met de Gentenaar Johan Daisne introduceerde Lampo een halve eeuw geleden in Vlaanderen het magisch-realisme, een stilmakend tegengewicht voor de revolte van de jaren '60. Menig opstandig student genoot 's avonds van de raadselachtige verbeelding van Lampo. De lezers hebben Lampo en zijn vijfendertig romans trouwens nooit in de steek gelaten.

Maar met de jaren groeide het cynisme van de literaire kritiek voor zijn ,,oubollige, opgeblazen'' literatuur. Al durft niemand de waarde aanvechten van het in twaalf talen vertaalde meesterwerk De komst van Joachim Stiller (1960), goed voor de Staatsprijs en verfilmd door Harry Kümel. Pas sinds een half jaar is de 43ste herdruk uitverkocht. Het heeft mij altijd geïntrigeerd dat u, een overtuigd humanist en socialist, met Joachim Stiller een Messiasverhaal hebt geschreven. Zonder het te beseffen op het moment zelf, nog wel.

Hubert Lampo: ,,Het boek is ontstaan uit mijn angst in de Koude Oorlog. Ik was bang. Ik wilde niet nog eens een oorlog meemaken. Dat is gek, want oorlog komt niet eens ter sprake in het boek.''

,,Pas achteraf heb ik mij er rekenschap van gegeven dat ik met Joachim Stiller de angst uit mezelf had geschreven. Dat hij onder het schrijven is uitgegroeid tot een Messias, vind ik vrij normaal. Christus, een totaal verkeerd begrepen filosoof, blijft een grote figuur.'' Wat heeft het boek teweeggebracht?

,,Ik heb er in 1963 de driejaarlijkse Staatsprijs voor gekregen, toen die prijs nog belang had en werd uitgereikt door een jury van zeer ernstige, gevestigde mensen. In de objectiviteit van de huidige prijzen geloof ik niet. Ze worden nu uitgereikt door de république des camarades, universitairen (Lampo spreekt het woord smalend uit) die de wereld niet kennen.''

,,Nooit heb ik hier op de universiteiten aandacht gekregen. Wel bij de studenten, ja. Ik heb brieven van mensen die schrijven dat Joachim Stiller hun leven heeft veranderd. Dat wilde ik nu ook weer niet.''

Mengsel van droom en werkelijkheid Wat betekent voor u die graal, waarover u zo veel hebt geschreven?

,,Die mysterieuze kelk heeft nooit bestaan. Voor mij is en blijft het een abstract symbool, een ideaal. Hoe erg je er ook naar zoekt, vinden doe je ze nooit. De Kerk moest er van meet af aan niet van weten, van de queeste van de graalridders. Mogelijk zag de Kerk er concurrentie in. Pas achteraf is de graal een christelijk symbool geworden, als een teken van reüssite. De winnaar van een wielerkoers krijgt toch ook een beker?'' Hoe omschrijft u magisch-realisme in één zin?

,,Met de definitie die ik eens van kostschoolmeisjes te horen heb gekregen: een mengsel van droom en werkelijkheid. De meisjes hadden Joachim Stiller te lezen gekregen bij de nonnetjes. Wat ik niet goed begrijp, want er zitten erotische scènes in.'' (lacht)

,,Magisch-realisme is het loskomen van onbewuste beelden die je gebruikt, ook al stroken ze niet met de werkelijkheid. Er is nooit een Messias in Antwerpen verschenen. Maar in het dagelijkse leven komt magie voor, gebeuren er wonderlijke dingen, die ik heb uitgebreid met archetypes. In de schilderkunst is dat al lang aanvaard, maar in Vlaanderen willen 'ze' dat niet in de literatuur.'' Maar als het van Gabriel García Márquez of Jorge Luis Borges komt, wordt het wel aanvaard?

,,García Márquez is er pas veel later mee begonnen. En in Frankrijk en Rusland hebben ze er geen problemen mee. Johan Daisne heeft mij geleerd, mijn verbeelding te dúrven gebruiken. Maar Vlamingen zijn te nuchter om die wonderlijke dingen te begrijpen. Vlamingen weten niet eens hoe vanzelfsprekend magisch-realisme wel is.'' Is het nog wel van deze tijd?

,,Het is van alle tijden, het zit in de mens. Getuige ook de Middeleeuwse Graalromans, die au fond zuiver magisch-realistisch zijn. Het zit in Franz Kafka, het zit overal...''

Auto afbetalen U die zo wonderlijke dingen over het leven hebt geschreven, 'over Mozart, God en de ruimtevaart', wat verwacht u na dit leven?

,,Niets.'' Ook geen stralend licht of zo?

,,Niets. En als we terugkomen, zullen we het niet weten.'' Uw zoon Jan drukt als historicus en romancier uw voetstappen. Wat vindt u ervan dat hij ook scenario's schrijft voor 'Thuis'?

,,Dat is amusement tussendoor. Zo heb ik destijds Françoise Sagan vertaald om mijn uitgeefster Angèle Manteau een plezier te doen. Ik was jong en moest mijn auto afbetalen.''

,,Ik heb ook Malpertuis vertaald van de onvolprezen Gentse Franstalige schrijver Jean Ray. Een boek waar ik verliefd op was en dat ik met enorm veel plezier heb vertaald. In de jaren zestig had Jean Ray een zeer groot succes in Frankrijk. Ook hij is door de literaire kritiek in Vlaanderen weggehoond.''

Heimwee naar de sterren (met De komst van Joachim Stiller), uitg. Meulenhoff, 480 blz. Terugkeer naar Atlantis, Vlaamse Bibliotheek, uitg. Houtekiet.

,,Dat mijn zoon Jan de scenario's schrijft voor thuis? Dat is amusement tussendoor'', zegt Hubert Lampo. ,,Ik vertaalde ook Françoise Sagan, toen ik jong was en mijn auto moest afbetalen.''

HUBERT LAMPO

,,Vlamingen zijn te nuchter om al die wonderlijke dingen in het dagelijkse leven te begrijpen''

Het Nieuwsblad, pagina 24, 806 woorden
© 2003 Vlaamse Uitgeversmaatschappij n.v.