In Memoriam Paul van Aken

Op 9 augustus 2011 is de neerlandicus Paul van Aken plotseling op 62-jarige leeftijd overleden.

Paul was zoon van de Vlaamse auteur Piet van Aken (1920-1984), bekend van vele romans als Klinkaart, De verraders, Dood getij en De goddemaers.  Piet van Aken was bevriend met Hubert Lampo en wordt in De Elfenkoningin als de heer Van Keulen ten tonele gevoerd.
Ook Paul was een veelgeziene gast ten huize van Lampo.

De appel viel niet ver van de boom: Paul was schrijver – essayist, literair recensent en criticus. Hij gaf lessen Nederlandse taal en - literatuur aan het middelbaar onderwijs.

Van Aken publiceerde talloze artikelen in literaire tijdschriften als Ons Erfdeel en Septentrion, alsmede in humanistische bladen als De Vrijzinnige Lezer en Het Vrije Woord en in maçonnieke bladen als Thoth.
Paul verrichte ook veel redactioneel werk; zo was hij lid van de redactie van Gierik.

Hij stelde Letterwijs, letterwijzer – een overzicht van de Nederlandse literatuur (1978) samen, een boek dat aanvankelijk was bedoeld als een schoolboek voor de lessen Nederlandse letterkunde, “gegroeid uit mijn dagelijkse ervaring als leraar moedertaal” doch uitgegroeid tot “een literatuuroverzicht dat ook buiten de lessen genietbaar zou zijn en informatie zou bevatten die de gewone lezer zou kunnen interesseren”.

Niemand te hoog is een boek van Paul dat in 1995 bij de VUB Pers verscheen. “Voor wie zich zelf wil kennen, is geen enkele innerlijke reis te hoog, maar integendeel een noodzakelijk middel om de zin van de mensheid en het bestaan te vinden”, lezen we op de achterflap van het boek, dat beschouwingen en bloemlezingen over humanisme, vrijzinnigheid en Vlaamse literatuur bevat.

Andere werken (zonder uitputtend te willen zijn) waaraan de naam van Paul is verbonden:
De twintigste eeuw (1983), De Nederlandstalige letteren in België (1980), Wereld in teksten (literaire bloemlezingen voor het onderwijs -1978), Kritiek van de Maçonnieke Rede (2003).
Hij schreef vele verhandelingen over Vlaamse auteurs als Van de Woestijne, Claus, De Wispelaere.

Paul van Aken voelde veel verwantschap met het oeuvre van Hubert Lampo.
Reeds in 1983 leverde hij een wezenlijke bijdrage over Lampo in Kritisch Lexicon van de Nederlandstalige Literatuur na 1945.
Ter gelegenheid van de tentoonstelling ‘Hubert Lampo 50 jaar schrijver’ schreef Paul de begeleidende brochure Hubert Lampo, 10 facetten (1994), en in 1995 droeg hij met zijn artikel Terug naar het geheim – een inleiding bij het werk van Hubert Lampo bij aan het themanummer van Creare: Hubert Lampo, Het magische en het realisme.

In 1996 verscheen bij Meulenhoff de meest uitgebreide synthese over het werk van Hubert Lampo die tot nu toe is verschenen: Hubert Lampo, schrijver van het onzichtbare.
In dit zeer uitvoerige werk behandelt Paul van Aken op uiterst systematische en erudiete wijze de vele invalshoeken en aspecten van het werk van Hubert Lampo.
Naast een aantal overkoepelende hoofdstukken, waarin hij de auteur en zijn mens- en wereldbeeld historisch situeert, gaat hij op zoek naar de rol van het graalmotief, de magische stad Antwerpen, het geheime genootschap, UFO’s en het alchemisme. Bovendien bevat dit boek een studie van de functie van de idee van het collectieve onderbewuste en de leer van de archetypen in de thematiek van Lampo.

Paul droeg bij aan het meerdaagse colloquium ‘Hubert Lampo, Vrijgeest en Boodschapper van het Onbewuste’ te Brussel in september 2000 met twee lezingen: Het geheim en de waarheid in het werk van Hubert Lampo en Het werk van Lampo in het licht van de gnostische en de hermetische traditie. De tekst van de eerstgenoemde lezing verscheen in het Jaarboek 1 – 2006 van het Hubert Lampo Genootschap.

Met Paul van Aken is een groot Lampo-kenner heengegaan.
Alle Lampo-lezers en –liefhebbers, en zeker de leden van het Hubert Lampo Genootschap zijn hem dank en respect verschuldigd.

Namens het bestuur,
Heiko ter Horst,
Voorzitter.